De Slag van Kortrijk - 11 juli 1302

De Nationale Feestdag van de Vlaamse Gemeenschap in het land dat tegenwoordig het Koninkrijk België heet te zijn, wordt elk jaar op 11 juli gevierd. De meeste mensen in ons land weten nauwelijks nog waarom nu juist die datum uitgekozen werd. Vroeger op school hebben ze in de geschiedenisles wel eens geleerd over de middeleeuwen en over die veldslag die de Vlamingen ooit, lang geleden, eens gewonnen hebben van de Fransen. Maar daar houdt het meestal op.

Zeer weinig mensen beseffen nog het belang van die veldslag, waaraan ze nochtans in zeer grote mate te danken hebben dat ze vandaag nog steeds Nederlands praten en dat ons land geen deel uitmaakt van Frankrijk. Die verre veldslag uit lang vervlogen tijden was de Guldensporenslag!

Niet zomaar een detail uit de geschiedenis

In de morgen van 11 juli 1302 stonden op de Groeningekouter bij Kortrijk ongeveer 10.000 Vlaamse strijders, burgers, ambachtslieden en boeren, zij aan zij te wachten op de aanval van het Franse ridderleger. Frankrijk had twee jaar daarvoor Vlaanderen volledig geannexeerd en geprobeerd de Vlaamse steden te onderwerpen. Het Vlaamse volk echter, bewust van haar eigenheid, ging in het verzet en stond op tegen de Franse agressie. Die strijd in 1302 is om twee redenen uitzonderlijk: vanuit sociaal en vanuit militair oogpunt.

De Huldepoort aan de ingang van het Groeningepark in Kortrijk, dat op een deel van het oude slagveld ligt.

De opstand ontstond uit het volk zelf, zonder aansturing van een vorst. De Vlaamse graaf en zijn belangrijkste heren zaten trouwens in gevangenschap in Frankrijk. Slechts nadat de opstand algemeen werd, kon de militaire leiding gewaarborgd worden door de grafelijke familieleden die nog in vrijheid waren. Maar in de eerste plaats was dit de strijd van een volk tegen een vorst, de Franse koning, en niet de strijd tussen twee vorsten.

In de moderne perceptie wordt deze strijd vaak weg gezet als een taalstrijd, Vlaams tegen Frans. Dat was het zeker niet. De voornaamste oorzaak was wel degelijk sociaal, maar dan van de gewone arbeidersklasse die in opstand kwam tegen de versmachtende beleidsvoering van de patriciërs in de steden. De feodale machtsverhoudingen speelden daarenboven op een hoger niveau hun rol mee.

De slag zelf was ook uitzonderlijk vanuit militair oogpunt. Voor de eerste maal in de bekende geschiedenis zou een leger van voetvolk een ridderleger verslaan. De Vlamingen behaalden een onmogelijk geachte zege. De oorlogsvoering zou in de toekomst dezelfde niet meer zijn.

Vlaanderen? Vlaanderen!

Het leger dat in Kortrijk haar schitterende zege behaalde bestond voornamelijk uit West- en Oost-Vlamingen. Zo ongeveer het gebied van de huidige gelijknamige Belgische provincies. Dit gebied, samen met Frans-Vlaanderen vormde het hart van het historische graafschap Vlaanderen. Er waren echter ook contingenten uit het Brabantse (aan beide zijden trouwens!) en het land van Loon (het huidige Limburg).

Het grondgebied dat tegenwoordig bekend staat als het Gewest Vlaanderen is veel groter dan het oude graafschap. Het omvat ook de provincies Brabant, Antwerpen en Limburg. Is het daarom niet wat onzinnig van 11 Juli als officiële feestdag te kiezen voor dit gewest? Wat voor betekenis heeft een slag die in 1302 gevochten werd in Kortrijk voor een inwoner van de provincie Limburg of Antwerpen? Meer dan dat de gemiddelde mens zou verwachten.

Vlaanderen in (modern) Europa

Het huidige Gewest Vlaanderen is nauwelijks nog te vergelijken met het historische graafschap. Maar daarom heeft het niet minder bestaanrecht. Net zoals een mens opgroeit van kind tot volwassene, zo ook evolueert een land en groeit een volk. De reden dat de huidige Nederlandstalige gemeenschap in België Vlaanderen heet is historisch te verklaren. Het graafschap Vlaanderen ging in de 15de eeuw over in het Bourgondische Rijk, samen met Brabant en Limburg.

Deze Bourgondische periode zal de Dietstalige gebieden van de Zuidelijke Nederlanden min of meer aan elkaar smeden en de fundering vormen van wat nu Vlaanderen heet. Later, bij het ontstaan van het koninkrijk België in 1830 loopt er een horizontale lijn doorheen het jonge land die het feitelijk verdeelt tussen een noordelijk Nederlandstalige en een zuidelijk Franstalige helft. Het nieuwe Vlaanderen wordt mee geboren met de nieuwe staat.

11 juli 1302

In de volgende pagina's wordt de geschiedenis verteld van deze slag. Uit het verhaal alleen al zal blijken waarom deze datum met recht en reden de Vlaams Nationale Feestdag mag zijn. Wij hopen dat u evenveel plezier mag beleven aan het lezen van deze geschiedenis als wijzelf hadden met ze in deze vorm te gieten.